25 Ekim 2010 Pazartesi

Kitap Ayraci


Kitaplarimi gozum gibi korurum.Okuma surecini mumkun oldugunca az hasarla tamamlamalari icin elimden geleni yapar fazla hirpalamam kitaplarimi. Begendigim yerleri kirmizi kalemle cizmem ve asla ama asla sayfalarinin koselerini kivirmam, kiviranida sevmem :) Dolayisiylada kitap ayraclari kullanirim, renk renk, cesit cesit... Kucuk yuzeylere resim yapmayi seven biri olarakta, ayrac tasarlamak keyif aldigim seylerden biridir. Kendime yeni bir ayrac yapayim diye oturdum masamin basina ve bugunlerde takilip kaldigim su sacli kizimla boyadim ayracimi :)

Sonra nedir acaba bu kitap ayracinin tarihi diye merak ettim, biraz arastirdim;

Kitap ayraclarinin tarihi, kitabin kendisinin gelisimiyle cok yakindan ilintili. Bulunan en eski ayraclar, Ortacag donemine ait olmasina ragmen, 40m ya da daha uzun papiruslerin kullanildigi antikcagda da, okuyucularin bulunduklari satiri isaretledikleri bir arac kullandiklari asikar. Kitap ayraclarinin ilk orneklerinden bazilari Ortacag Manastirlarinda bulunmus;bunlar klips seklinde, ve parsomenden yapilmislar. Bu tip ayraclarin, antik misirda, papirusleri isaretlemekte kullanildiklarini hayal etmek hicte zor degil.

Gec Ortacag doneminde, 13. yuzyil ve 15. yuzyil arasinda, manastirlara ait bazi eski ayraclar, incunabula (ozellikle 1500 tarihinden evvel basilmis kitaplar) olarak tabir edilen kitaplarda bulunabilirler. Bu ayraclar, genelde parsomenden ya da kitabin kapaginin kesildigi derinin artan parcalarindan yapilmislar. bu erken ornekler, duz iplik ya da klipsli ucgenler gibi bir cok sekle sahiptir. Bunlardan biride solda gordugunuz, karmasik bir donen disk seklinde.

Brunei Kraliyet Muzesin'de, Hindistan'da yapilmis fildisi bir kitap ayraci sergileniyor. Bu ayrac, geometrik sekillerde deliklerle bezenmis ve 16. yuzyilda Kuran sayfalarini ayirmak icin kullanilmis.

1584 yilinda, Christopher Barker (1577 yilinda kendisine Incil basma hakkini kazandiran, Kralice'nin matbaacisi unvanini almis.) bastigi bir incil arasinda puskullu ipek bir ayrac sunmus Kralice Elizabeth'e. Cristopher Barker ayni zamanda kumasciymis, bu nedenle ipek kullanmis malzeme olarak. British and Foreign Bible Society'te, 1632 tarihli bir Incilde kullanilan, orgulu ipek kordonlu, gumus dugumlu ve ipek puskullu bir ayrac sergilenmekte.

18. ve 19. yuzyillarda en cok kullanilan ayraclar, ince bir ipek kurdeleden ibaretti. Kalinligi 1 cm. yi gecmeyen,kitabin ust tarafindan kitaba bagli ve sayfalarin alt tarafindan sarkacak kadar uzun ipek seritlerdi.Bu tip kitap ayraclari gunumuzde de ozellikle ciltli kitaplarda kullanilir.

ilk bagimsiz ve dolayisiyla kolleksiyonu yapilabilecek ayraclar 1850lerde yapilmaya baslandi. Bunun ilk orneklerinden biri, Mary Russell Mitford'nin 'Recollections of a Literary Life' kitabinin arasinda bulunur.(1852)

Viktorya doneminde bayanlar arasinda kanvas kumas uzerine isleme yapmak oldukca populermis. Bayanlar kizlarina islemeyi ogretir, genc kizlarda kucuk kumaslarda denemeler yaparlarmis ve boylelikle bu islemeli kanvaslar dini kitaplari ve Incilleri ayirmak icin kullanilmislar.

Viktorya doneminde ayrica ilk reklam ayraclarida gorulur. Bu tip ayraclar bazen bir tip urun icerirken, bazende sabun, bayan korseleri, giysi, populer yiyecekler ve ilacla gibi bir kac grup urunu icerebilirler.

1860 yilinda makine üretimi dokunmuş ayraçlar, ozellikle ipek kurdele endustrisinin merkezi olan Coventery'de (UK) popülerlik kazanmış. Ilk orneklerinden biri 1861 yilinda J&J Cash tarafindan uretilen, Prens Consort'un olumunu konu alan ayractir. Coventry'den Thomas Stevens bu alanda sivrilmis ve 900 adet farkli ayrac dizayni oldugunu iddia etmis.

1880 yilindan itibaren, dokuma ipek ayraclar azalmis, bunlarin yerini kalin kagit ve karton olanlar almis.Kitap ayraclari artik, hem kitapcı hem de yayincilar icin tanitim amacli kullanılır olmus. 1850'den sonra kitap ayraclari cok farkli sekillerde ve olculerde, altin, princ, bronz, gumus, bakir, seluloid, kalay, sedef, deri, fildisi gibi farkli farkli malzemelerden uretilmisler. Gorham, S. Kirk & Sons and Tiffany gibi uzman firmalar tarafindan uretilmis ayraclar. Bir cogu bicak ya da kilic seklinde yapilirmis. O donem sayfalar birbirinden ayri olmadigindan bu ayraclar sayfalari kesmek icinde kullanilirmis.

Kaynak:www.miragebookmark.ch

7 yorum:

Adsız dedi ki...

çok beğendim ayracınızı, ellerinize sağlık :)

Adsız dedi ki...

hatta bütün çizimlerinize bayıldım:)

Burcak dedi ki...

Cok tesekkurler, begenmenize cok sevindim :)

piktobet dedi ki...

özel bir yazı olmuş. çizimin bir harika. diğerlerinden sonuncusunu beğendim en çok. şu kraliyet arması gibi figürleri olan hani. kitap ayracı hayranları az değil. bunun koleksiyonunu yapanlar da var çılgınlar gibi :) püsküllü olanlarını seviyorum bense.

LATİFE... dedi ki...

Çok güzel... Exlibris de tasarlıyor/çiziyor/hazırlıyor musunuz?

Burcak dedi ki...

Latife evet exlibris'te calistim bir donem, hatta blogumda bir kac ornek var ama hepsi dijital baski, o nedenle pek hosuma gitmiyorlar acikcasi. Baski yapabilecegim bir atolye bulabilirsem exlibris calismak istiyorum cunku cok cok keyifli...

özge dedi ki...

kitaplarına çok önem verip kitap ayıracı koleksiyonu olan bir insan olarak çok beğendim :D